xam

sif.

1. Ələ öyrənməmiş, əhliləşməmiş. Xam quş. – . . Həmişə də qiymətli xam atı alıram ki, onu qoşquya öyrədim. C. M.. <Sərvinaz:> Xam cöngə kimi havalanıb çıxıblar dağ döşünə, . . bu əl boyda tifil bunların gözünə tikan kimi batır. B. Bayramov.

2. Əkilməmiş, əkinə düşməmiş, şumlanmamış, sürülməmiş, işlənməmiş, əl dəyməmiş. <Muxtar kişi Adiləyə:> Eşidirsən təpənin dalından gələn o gur səsi? Təzə aldığımız traktordur, güney talada xam torpağı sökür. Ə. M.. // Eyni mənada otlaq, çəmən və s. Xam örüş. – <Ramazan Sahib müəllimə:> Qərəz, uzun sözün qısası, bəylər xamda otlayan buğa kimi tutuşdular. M. İ.. Mal-qara xam otluğa dağılıb şırthaşırt otlayırdı. M. Hüs..

3. Öz təbii halında olan, əridilməmiş. Xam piy. Xam quyruq. – . . Uzaqdan-uzağa xam gümüş kimi; Ağaran səhradan necə əl çəkim? M. Müş..

4. Aşıya qoyulmamış, aşılanmamış, işlənməmiş. Xam dəri. – Bu alçaq binaların damlarında . . xam və yarımxam keçi, qoyun dərilərinə rast gəlmək olardı. P. M..

5. Çiy, bişməmiş. Xam ət. Xam kərpic.

6. dan. Dəyməmiş, yetişməmiş, kal. Xam meyvə. – Çıxma ərik ağacına bihudə, dilbərim; Yen gəl aşağı, nə yetkini var, nə xami var. M. M..

7. məc. Yetkin olmayan, təcrübəsiz, püxtələşməmiş, hazırlıqsız, vərdişsiz. <Şəkinski:> Mən xam bir aktrisanı səhnəyə buraxa bilmərəm. C. C.. <Əsgər> gah bazarın bu başında, gah o başında xam müştəri axtarır ki, saqqalını qırxıb, cibini kəssin. B. T.. // İs. mənasında. Xamın gözü böyük olar. (Ata. sözü). <Qəmər:> Sən hələ xamsan, püxtə olmağa çox səfər gərək. . . S. S. A..

◊ Xam düşmək – bir işin nəticəsini əvvəlcədən düşünmədiyi, lazımınca dərk etmədiyi üçün yanılmaq, səhv iş görmək. Mən özüm də əvvəl xam düşdüm və keçən il getdim Bakıya, 5 manat verdim, qəbz aldım. . . C. M.. Xam ələ salmaq, xam salmaq – qarşısındakını xam, təcrübəsiz, bacarıqsız, anlaqsız, xəbərsiz sayaraq, bundan istifadə etməyə çalışmaq. Cəfər paşa istəyirdi ki, onu xam salsın. «Koroğlu». <Məmişov:> Ay şeytana papış tikən Manaf, sən də məni xam ələ salıb dindirmə, danışmayacağam. M. İ.. Xam xəyal – həyata keçirilə bilməyən, bir xəyal olaraq qalan, mümkün olmayan iş, arzu, məsələ; boş xəyal. <Kərimov Aydına:> Sən xam xəyallarınla mənim başımı doldurma. H. Seyidbəyli. Xam xəyal eləmək (olmaq) – yanlış xəyala düşmək, səhv fikirdə olmaq. <Zalxa:> Tarverdi bir zad gətirəcəkdirmi ki, yarısın sənə verə? Sən niyə belə xamxəyal olursan? M. F. A.. <Növbərlilər:> Keçən il Surxab məhəlləsinin dəstəsinə zor gəlmişdiniz, olmaya xam xəyal olubsunuz. P. M.. Xam tovlamaq – bax xam ələ salmaq. Bizdən gözünü yığ ki, sənə aldanan olmaz; Get onları xam tovla ki, təzvir eləyirsən? M. Ə. S.. <Alı Səfi bəyə:> Bizi xam tovlamışdın, il uzunu işlədib bir qəpik də vermirdin. . Daha indi bəy-zad dəbdən düşdü. . Ç..